Το «Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης από πετρέλαιο και άλλες επιβλαβείς ουσίες», το οποίο θεσπίστηκε με το Π.Δ 11/02 (ΦΕΚ 6 Α’), αποτελεί το κατ’ εξοχήν εργαλείο για τη στάθμιση του κινδύνου και την εξασφάλιση της ετοιμότητας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση οποιουδήποτε έκτακτου περιστατικού θαλάσσιας ρύπανσης. Το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης καλύπτει το σύνολο της επικράτειας και υιοθετεί κλιμακωτή ενεργοποίηση μηχανισμών αντιμετώπισης ανάλογα με τη βαρύτητα του κάθε περιστατικού ρύπανσης. Στο Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης συναρθρώνονται τα Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης των Λιμενικών Αρχών που αναφέρονται στο συγκεκριμένο γεωγραφικό τομέα χωρικής αρμοδιότητας κάθε Λιμενικής Αρχής. Το Εθνικό και τα Τοπικά Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης εμφανίζουν δομική αντιστοιχία και διαφοροποιούνται μόνο ως προς την κλίμακα κινητοποίησης για την προάσπιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και ως προς το βαθμό ανάλυσης των δράσεων των εμπλεκόμενων μερών για κάθε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Αντικειμενικός σκοπός του Εθνικού Σχεδίου είναι η προετοιμασία και η οργάνωση όλων των απαραιτήτων ενεργειών, καθώς και ο καθορισμός του τρόπου ενεργοποίησης των εμπλεκόμενων Κρατικών και Ιδιωτικών φορέων σε όλη την Ελληνική Επικράτεια, ώστε σε περίπτωση περιστατικού ρύπανσης ή αμέσου κινδύνου πρόκλησης ρύπανσης της θάλασσας ή των ακτών, να αναληφθούν έγκαιρα και συντονισμένα οι απαραίτητες ενέργειες για την εξουδετέρωση των δυσμενών επιπτώσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον και την προστασία των συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου.
Η επίτευξη των ανωτέρω στόχων διασφαλίζεται με τις παρακάτω δραστηριότητες :
- Πρόληψη της ρύπανσης , που επιτυγχάνεται με :
α) Τη διενέργεια προληπτικών ελέγχων και επιθεωρήσεων στις χερσαίες εγκαταστάσεις (βιομηχανίες, ναυπηγεία, διυλιστήρια, κ.λ.π) για τη διαπίστωση εφοδιασμού τους με ‘’Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης’’ και απαιτούμενο εξοπλισμό αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης καθώς και της νομίμου αδείας διάθεσης λυμάτων/αποβλήτων.
β) Τη διενέργεια ελέγχων ή επιθεωρήσεων στα πλοία (Ελληνικά ή υπό ξένη σημαία) που καταπλέουν στα Ελληνικά λιμάνια.
γ) Την εκπαίδευση του προσωπικού των Λιμενικών Αρχών, αλλά και των χερσαίων εγκαταστάσεων, ώστε να μπορούν στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους να συνεισφέρουν στην συντονισμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση οποιουδήποτε περιστατικού ρύπανσης.
δ) Την εκτέλεση ασκήσεων, στις οποίες ελέγχεται η ετοιμότητα του προσωπικού και η εκπαίδευσή του στη χρήση των μέσων καταπολέμησης.
ε) Την κατάρτιση και εφαρμογή Τοπικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης σε κάθε Λιμενική Αρχή, στο οποίο λαμβάνονται υπόψη, οι τοπικές συνθήκες, οι υφιστάμενες δυνατότητες και αντιμετωπίζονται τυχόν αδυναμίες και οι ελλείψεις. Ήδη από 01-01-2001 έχουν εγκριθεί και εφαρμόζονται τα νέα, σύγχρονα Τοπικά Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης για αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης σε όλες τις Λιμενικές Αρχές της χώρας.
στ) Τη συνεχή προσπάθεια εκσυγχρονισμού του διατιθέμενου εξοπλισμού και των μέσων επιτήρησης και καταπολέμησης της ρύπανσης.
ζ) Τη συνεχή επιτήρηση της θάλασσας και των ακτών από ξηράς, αέρος και θαλάσσης με τα διατιθέμενα πλωτά, χερσαία και εναέρια μέσα και την αξιοποίηση των πληροφοριών που διαβιβάζονται από χειριστές αεροσκαφών της Πολιτικής Αεροπορίας, των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και ιδιωτών.
η) Την συνεργασία και την διακλαδικότητα με τις συναρμόδιες Υπηρεσίες άλλων Υπουργείων και φορέων σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο για τον έλεγχο της διάθεσης λυμάτων και αποβλήτων από εγκαταστάσεις ξηράς και της τήρησης των όρων διάθεσης.
- Άμεση καταπολέμηση των περιστατικών , που επιτυγχάνεται με:
α) Την άμεση ενεργοποίηση και εφαρμογή του υφιστάμενου Τοπικού ή Εθνικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης και την εκμετάλλευση όλων των διατιθέμενων μέσων και εξοπλισμού.
β) Τη χρήση επιστημονικών και «φιλικών» προς το περιβάλλον μεθόδων καταπολέμησης της ρύπανσης της θάλασσας και των ακτών.
γ) Τον εντοπισμό και την αυστηρή τιμωρία των υπαιτίων της ρύπανσης.
Στο πλαίσιο της υφιστάμενης σχεδίασης, το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή θεωρεί απαραίτητη και κρίσιμη προϋπόθεση επιτυχίας στο δύσκολο έργο της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος την απόλυτη και ουσιαστική συνεργασία των Υπηρεσιών του με τα άλλα συναρμόδια Υπουργεία και ιδιαίτερα με τις Υπηρεσίες των Φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Περιφέρειες, Δήμους, Κοινότητες, Οργανισμούς, Λιμενικά Ταμεία κλπ).
Στην προσπάθεια να διατηρήσουμε τις θάλασσες και τις ακτές μας καθαρές απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνεργασία του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής με όλους τους τοπικούς φορείς της Αυτοδιοίκησης. Στο πλαίσιο αυτό έχουν δοθεί σαφείς οδηγίες σύμφωνα με τις οποίες οι κατά τόπους Λιμενικές Αρχές με συνεχείς περιπολίες πλωτών-χερσαίων και εναέριων μέσων, προβαίνουν στον έλεγχο των ακτών και του ευρύτερου θαλάσσιου χώρου. Σε περιπτώσεις εντοπισμού ρυπάνσεων, εκτός των ενεργειών τους για εντοπισμό των υπαιτίων και την επιβολή των νόμιμων κυρώσεων, ενημερώνουν τον αρμόδιο φορέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λαμβάνουν σε συνεργασία με αυτόν κάθε πρόσφορο μέτρο για τον συντονισμό και την επιτυχή ολοκλήρωση των εργασιών απορρύπανσης.